Betekenisvol werk is werk dat aansluit bij je persoonlijke waarden, waarin je impact voelt en waarin je het idee hebt dat je iets toevoegt aan de wereld, of dit nu iets groots is of iets kleins. Het begint bij het begrijpen met wat je zelf waardevol vindt en hoe je dat kunt integreren in je werk. Het Japanse concept voor het vinden van werkgeluk- Ikigai – kan als handig kompas dienen in de zoektocht naar die betekenisvolle baan waarbij persoonlijke groei en maatschappelijke impact samenkomen.

In ons werk hebben we voortdurend te maken met veranderingen door technologische ontwikkelingen en verschuivende aandacht naar sneller en productiever werken. AI-tools zorgen voor een veranderd takenpakket en verschillende generaties op de werkvloer kunnen van opvatting verschillen over snelheid en productiviteit waardoor voldoening en betekenis vinden in het werk onder druk kunnen komen te staan. Het Japanse ikigai kan een leidraad zijn voor het vinden van voldoening en kan een positief effect hebben op mentale stabiliteit in een veranderde werkomgeving.

Ikigai betekent in het Japans ‘de moeite waard om te leven’ of ‘je reden van bestaan’. Vrij vertaald is ikigai  ‘de reden waarom we ‘s ochtends opstaan. Het concept komt voort uit de Japanse tradities en levenswijze, waarbij verbondenheid met de natuur, welzijn en eenvoud de hoofdelementen zijn. Voor veel Japanners zijn deze elementen zo diep geworteld in de cultuur dat er niet eens meer bij stil wordt gestaan. Het gaat om het genieten van kleine dingen en bijdragen aan het grotere geheel. Ikigai kent vier elementen: datgene doen waar je van houdt (passie), waar je goed in bent (vaardigheden), wat de wereld nodig heeft (missie) en waar je voor betaald kunt worden (beloning). Wanneer al deze elementen samenkomen – daar waar de vier cirkels overlappen – daar zit iemands ikigai, ofwel het punt waar diegene het gelukkigst van wordt.

Belang van groep boven individu

In het boek “Ikigai” geven de schrijvers Francesc Miralles en Héctor García inzicht in de oorsprong van ikigai dat sterk verbonden is met de manier van leven van de inwoners van het Japanse ‘blue zone’ eiland Okinawa. Okinawa telt de meest gezonde en actieve honderdjarigen dan waar ook ter wereld. De Okinawanen staan bekend om hun gezonde levensstijl.

Het Okinawaanse dieet bevat veel voedingsstoffen, weinig calorieën en hara hachi bu; “eten tot de maag voor 80% is gevuld”, is het devies. Een actief leven hebben tot op latere leeftijd is iets waar iedereen zich om bekommert en zorg voor draagt, of dit nu binnen een bedrijf is, of als vrijwilliger. Japanners gaan eigenlijk nooit met pensioen. Ze blijven actief en willen zich ook geestelijk blijven ontwikkelen. Ook een sterk sociaal netwerk van vrienden en familie draagt bij aan een lang en gelukkig leven.

Begrippen als hiërarchie, harmonie en discipline – zoals bekend bij de samurai –  stammen uit de 5^e eeuw en zijn nog steeds van grote invloed op het Japanse werkklimaat. Medewerkers die hun ikigai hebben gevonden in hun werk, zijn meer geneigd om harmonieuze werkrelaties op te bouwen waarbij wederzijds respect en samenwerking centraal staan.

Harmonie (wa) is in Japan een diepgeworteld concept dat de basis vormt voor sociale interacties en samenwerking binnen organisaties. Het belang van de groep staat altijd boven het individu en beslissingen worden dan ook veelal in teamverband genomen. Hierdoor wordt samenwerking aangemoedigd en een authentieke servicegerichtheid nagestreefd, omdat de medewerker niet alleen handelt vanuit verplichting, maar uit een diepere overtuiging dat het werk bijdraagt aan het grotere geheel en aan het welzijn van anderen.

Generaties verbinden

We zien dat er veel geschreven wordt over verschillende generaties met hun eigen opvattingen over werkethiek en werkgeluk, een onderwerp dat tot de nodige discussies leidt. Wat voor de ene generatie een belangrijke en logische waarde is voor werkgeluk, is de andere een doorn in het oog. In een veranderde arbeidsmarkt, waar door vergrijzing oudere werknemers langer blijven werken, stromen jongere generaties in met andere opvattingen en verwachtingen. Oudere generaties hechten vaak meer waarde aan hiërarchie en stabiliteit terwijl de jongere werknemers flexibiliteit, zingeving en werk-privébalans hoog in het vaandel hebben staan.

Door de verschillende opvattingen van elkaar te kennen en open te staan voor elkaars opvattingen en ideeën, worden generaties dichter bij elkaar gebracht wat ten goede komt aan het werkplezier en vaak ook de prestaties binnen een organisatie positief beïnvloeden. Jongere werknemers kunnen de oudere generatie bijvoorbeeld helpen met verbeteren van hun digitale vaardigheden waar oudere generaties een belangrijke, ervaren mentor kunnen zijn voor de jongere generatie.

Het begrip ikigai is steeds vaker terug te vinden op de Westerse arbeidsmarkt. Steeds meer bedrijven moedigen werknemers aan om werk te doen dat een positieve impact heeft op de wereld. De aandacht voor persoonlijke groei en focus op gezondheid worden steeds belangrijker om werknemers te binden aan een bedrijf. Door ikigai te omarmen, kan er binnen een bedrijf beter worden omgegaan met veranderingen en blijven medewerkers gefocust op hun vaardigheden en passie wat een mooie voedingsbodem is voor groei, zowel voor de medewerker als voor de organisatie.

Linda Kist is consultant bij Pro Assistance. Zij heeft Japanse Taal & Cultuur gestudeerd aan de Universiteit Leiden. Tijdens haar studie woonde en werkte Linda in Japan waar haar interesse in de Japanse cultuur zich verder heeft gevormd.